Wat houdt polarisatie nu eigenlijk in? Hoe is (ons begrip van) het wij-zij denken over de tijd heen veranderd? Hoe kunnen we vanuit de geschiedenis verklaren waarom bepaalde onderwerpen zo polariserend zijn? Wat is de invloed van cultuur en maatschappij hierop geweest? En is polarisatie altijd ongewenst? Of zijn er ook gewenste vormen van polarisatie te onderscheiden? 

Op deze vragen en meer gaan we in tijdens de eerste module; de theoretische verkenning van het concept polarisatie, en alle begrippen die hierbij horen, helpen een stevig fundament te bouwen waar vanuit we het onderwerp in de hier opvolgende weken verder kunnen uitdiepen.

Hans Boutellier is bijzonder hoogleraar Polarisatie en maatschappelijke veerkracht aan de Vrije Universiteit. Boutellier schreef honderden publicaties, zowel wetenschappelijk, beleidsgericht als populair. Hij schreef onder meer De veiligheidsutopie (2002), De improvisatiemaatschappij (2011) en Het nieuwe Westen, over identiteitspolitiek en polarisatie (2021). Zie voor nadere informatie studie-en-strategie.nl.

Presentatie 1: Online media: filterbubbels - Media & Algoritmen

In de context van door algoritmes gepersonaliseerde nieuwsaanbevelingen wordt op het academische vlak veel aandacht besteed aan het voorkomen van zogenaamde ‘filterbubbels’. Zij kunnen polariserende effecten hebben. Maar hoe zien die ‘bubbles’ er concreet uit? En wat kunnen mediabedrijven doen om hun algoritmische nieuwsselecties representatief, divers en inclusief te maken?

Sanne Vrijenhoek is een PhD-kandidaat aan het Instituut voor Informatierecht van de Universiteit van Amsterdam met een Master’s diploma in Kunstmatige Intelligentie. Het doel van haar onderzoek is om een brug te bouwen tussen de sociale en technische wetenschappen, en om het mogelijk te maken om nieuwsaanbevelingen te evalueren op normatieve principes.

Presentatie 2: Offline polarisatie, wat werkt wel en niet?

Ongewenste polarisatie en toenemende radicalisering als gevolg hiervan zijn groeiende punten van zorg, onder andere voor beleidsmakers. Maar wat is radicalisering nu eigenlijk echt? Hoe ontstaat dit en hoe kunnen we dit tegengaan?

Dr. Bram Sizoo is psychiater, gespecialiseerd in autisme. Hij studeerde rechten en geneeskunde aan de Vrije Universiteit Amsterdam en volgde daarna de opleidingen tot tropenarts en psychiater. In 2010 promoveerde hij aan de Radboud Universiteit op middelengebruik bij ontwikkelingsstoornissen. Hij was hoofd van het Centrum Ontwikkelingsstoornissen bij GGZ-instelling Dimence en leidt daarnaast wetenschappelijke onderzoeksprojecten.

In deze presentatie onderzoeken Sonja Smets en Marte Otten de aard en dynamiek van polarisatie, aan de hand van concepten als cognitie, logica en netwerktheorie. Wat is polarisatie? Hoe ontwikkelt het zich? Hoe kun je het verklaren en aantonen? En welke rol spelen vooroordelen en overtuigingen hierin?

Sonja Smets is hoogleraar Logica en Epistemologie aan het Institute for Logic, Language and Computation (ILLC) van de Universiteit van Amsterdam, met een dubbele aanstelling aan de Faculteit der Natuurwetenschappen en de Faculteit der Geesteswetenschappen. Sinds 2012 is ze verbonden aan het ILLC en was van juni 2016 tot juni 2021 wetenschappelijk directeur van het instituut. Van 2019 tot 2022 combineerde ze deze functie met een tijdelijke 0.2 FTE aanstelling als Professor II aan de Universiteit van Bergen, Noorwegen.

Dr. Marte Otten universitair docent aan de afdeling Brain & Cognition van de Universiteit van Amsterdam. Haar onderzoek onderzoekt hoe sociale kennis, zoals vooroordelen en overtuigingen, invloed heeft op cognitieve processen zoals perceptie en geheugen. Ze geeft les in EEG en psycholinguïstiek en ontwikkelde de cursus B&C Toolbox. Ze behaalde haar BA en MA aan de Vrije Universiteit Amsterdam en haar PhD aan de UvA. Na haar PhD werkte ze als postdoc bij Harvard en met een Marie Curie-beurs bij Sussex University.

Presentatie 1: AI, online media en polarisatie

In deze presentatie beschrijft Petter Törnberg o.a. de relatie en de interactie tussen AI, sociale media en polarisatie. Hoe beïnvloedt onze toenemende aanwezigheid op sociale media polarisatie? En welke rol speelt AI hierin? Hoe kun je als beleidsmaker ook op dit vlak werken aan de depolarisatie?

Petter Törnberg is universitair docent aan het Institute for Logic, Language and Computation van de Universiteit van Amsterdam, universitair hoofddocent Complexe Systemen aan de Chalmers University of Technology, NWO VENI-laureaat en senior onderzoeker aan de Universiteit van Neuchâtel. Zijn onderzoek richt zich op de interactie tussen AI, sociale media en politiek, waarbij hij digitale data en computationele methoden gebruikt om bij te dragen aan de sociale wetenschappen. Hij heeft meer dan 40 peer-reviewed artikelen gepubliceerd in tijdschriften zoals PNAS, New Media & Society, en Big Data & Society.

Presentatie 2: Offline media: de rol van de krant

Ook offline media kunnen een rol spelen in de creatie van polarisatie. Hoe zorgen kranten ervoor dat ze aan de ene kant geen stereotypen bevestigen en dat hun nieuwsuitlatingen inclusief zijn maar dat ze aan de andere kant ook een objectieve nieuwsbron zijn voor hun lezers?

Kamran Ullah is journalist en presentator. Ullah studeerde bestuurskunde aan de Universiteit Leiden. Hij was voorzitter van NJR (Nationale Jeugdraad) en stond in 2010 op plaats 59 van de VVD-kandidatenlijst voor de Tweede Kamer. Halverwege 2013 vertrok Ullah naar De Telegraaf waar hij nu werkzaam is als hoofdredacteur

Presentatie 1: De straat op

Polarisatie tegengaan of voorkomen begint bij het leggen van contact, de wens om elkaar echt te willen begrijpen en de verbinding op te blijven zoeken. Ervaringsdeskundigen en oprichters Melvin Kof en Nabil el Malki delen ervaringen op gebied van verbinding en begrip, vanuit hun werk binnen de Presikhaaf University, waarmee ze streven naar gelijke kansen voor kinderen en jongeren in de wijk Presikhaaf. Ze delen niet alleen hoe zij te werk gaan, maar ook hoe zij een samenwerking met de lokale overheid zien en welke stappen daar nog in te zetten zijn. 

Melvin Kolf en Nabil el Malki zijn oprichters van Presikhaaf University, Arnhem. Presikhaaf University is een jeugd- en jongerenwerk organisatie in de wijk Presikhaaf waar wordt gewerkt aan gelijke kansen voor kinderen en jongeren. 

Presentatie 2: Online depolariseren

Civinc is een online platform dat andersdenken op een laagdrempelige manier samenbrengt in een anonieme chatomgeving. Het platform is ontstaan als antwoord op de groeiende maatschappelijke polarisatie om de filterbubbel binnenstebuiten te keren en laagdrempelige discussies mogelijk te maken tussen burgers die anders dachten en stemden. Civinc’s oprichter Ruben Treurniet laat ons in deze bijeenkomst zien waarom ‘bubbels doorbreken’ en het verbinden van diverse perspectieven zo belangrijk en waardevol is, zowel in de context van het publieke debat als binnen organisaties. Uiteraard gaan we zelf ook aan de slag met het platform van Civinc.

Ruben Treurniet is één van de drie oprichters van Civinc. Daarvoor was hij werkzaam in de diplomatie voor onder andere de Europese Commissie en de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging bij de Verenigde Naties over onderwerpen als vredesopbouw, klimaatactie en duurzame ontwikkeling.

Presentatie 1: Hoe verbeter je communicatie tussen overheden en burgers

In deze presentatie licht KIS-onderzoeker Annemarie van Hinsberg het ‘afwegingskader Polarisatie' toe, dat in september 2024 werd gepresenteerd. Het afwegingskader Polarisatie is een online tool bedoeld voor professionals in het publieke domein, die verantwoordelijk zijn voor de preventie en aanpak van polarisatie.  In de sessie gaan we zelf met de tool aan de slag en presenteert Annemarie de wetenschap hierachter.

Annemarie van Hinsberg is een deskundige op het gebied van diversiteit en inclusie, met een achtergrond in culturele antropologie. Sinds haar studie heeft zij zich gepassioneerd ingezet voor het bevorderen van een inclusieve samenleving, waarbij zij zowel haar onderbouwde kennis als persoonlijke ervaringen benut. Momenteel werkt ze samen met Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) onderzoekers aan projecten die gericht zijn op het verbeteren van de communicatie en verbinding tussen overheden en burgers.

Presentatie 2: Burgers en overheid tegenover elkaar

De overheid kan een belangrijke rol spelen in (de)polarisatie. Polarisatie ontstond bijvoorbeeld al rondom de stikstofcrisis, de coronacrisis en het migratievraagstuk maar in principe heeft elk vraagstuk de potentie om te polariseren. In deze sessie gaan we daarom in op deze verticale polarisatie en specifiek hoe dit eruitzag in Staphorst, ten tijden van het pietenvraagstuk en de coronacrisis.

Jan ten Kate werd op 28 mei 2021 geïnstalleerd als de burgemeester van Staphorst. In de periode dat hij werkzaam is als burgemeester voor Staphorst vonden er onder andere sinterklaasrellen en coronaprotesten plaats, die uit de hand liepen en zo het nationale nieuws haalden.

Met Emma Agricola (INCLUSYOUNG)

In de laatste module worden de inzichten samengebracht door programmamanager Emma Agricola, die met een achtergrond als spreker, trainer en consultant in het veld van diversiteit, gelijkwaardigheid & inclusie dagelijks te maken heeft met (het aanpakken van) polarisatie.

De deelnemers presenteren kort een reflectie en er is ruimte voor intervisie.

Tijdens deze bijeenkomst spelen we ook een door StudioToiToi ontwikkeld social game over polarisatie, waarin de dynamiek van (online) polarisatie invoelbaar wordt gemaakt.

Na afloop ontvangt iedereen een certificaat van deelname.