Voor de beste ervaring schakelt u JavaScript in en gebruikt u een moderne browser!
Je gebruikt een niet-ondersteunde browser. Deze site kan er anders uitzien dan je verwacht.
uva.nl
Jeannette Pols, hoogleraar ‘Anthropology of everday ethics in healthcare’ (foto Kirsten van Santen)

Pols bekleedde 10 jaar lang de Socrates leerstoel 'Sociale theorie, humanisme en materialiteit' aan de afdeling Antropologie. Deze bijzondere leerstoel is nu omgezet naar een gezamenlijke leerstoel van de Faculteit Maatschappij & Gedrag en de Faculteit Geneeskunde. De helft van haar werkweek zal ze doorbrengen bij de afdeling Antropologie en de andere helft bij Ethiek, Recht & Humaniora aan het Amsterdam UMC. Ze kijkt erg uit naar deze vorm van multidisciplinair samenwerken. ‘Dat is het meest uitdagend, maar we hebben elkaar heel veel te bieden.’

De dagelijkse praktijk in de zorg observeren

‘Anthropology of everday ethics in healthcare’ is de titel van de leerstoel en een hele mond vol. Wat houdt dit precies in? ‘Het gaat om de methode die we vanuit de antropologie gebruiken om onderzoek te doen naar hoe mensen en hun technologieën proberen het goede te doen’, legt Pols uit. ‘Dat gaat over kwalitatief onderzoek, denk aan interviews, focusgroepen, maar vooral ook aan observaties in verschillende zorgpraktijken. In plaats van alleen nadenken over wat goed is om te doen, kijken wij hoe mensen in hun dagelijkse werk in de zorg vorm geven aan ethiek.’

‘Het goede doen’ in de zorg betekent volgens Pols het verlenen van goede zorg. Maar wat dit is, is niet altijd duidelijk. ‘Goede zorg bij het genezen van een botbreuk heeft bijvoorbeeld een helder eindpunt, namelijk dat iemand weer beter wordt. Maar bij veel chronische ziekten of blijvende handicaps heb je dit eindpunt niet. Iemand wordt niet meer beter, maar moet, zo goed en zo kwaad als dat gaat, zien te leven met die ziekte. En dat kan per dag iets anders zijn, en het verandert in de tijd. Hoe bepaal je dan welke zorg goed is?’

Idealen en behoeften kunnen botsen

Volgens Pols heb je dan andere methoden en criteria nodig en moet je naar de processen in de zorg kijken en de effecten van werken vanuit verschillende idealen. ‘Zelfredzaamheid en self management zijn bijvoorbeeld belangrijke idealen in de Nederlandse gezondheidszorg. Maar uit onderzoek blijkt dat veel chronische patiënten juist behoefte hebben aan advies, overleg, en contacten. De idealen en technologieën gericht op zelfredzaamheid sluiten dan slecht aan bij wat mensen belangrijk vinden. En daardoor verandert ook de manier waarop die mensen technologie gebruiken.’ 

Mismatch van kennis

Volgens Pols is er nu sprake van een zekere mismatch in zorgkennis. ‘Mensen die in de zorg werken, bouwen veel kennis op doordat ze specifieke gevallen behandelen. De kennis die de medische wetenschap ze aanbiedt gaat echter vaak om generalisaties over groepen of populaties in grote datasets. Dat is niet onnuttig, maar er is een vertaalslag nodig om die kennis nuttig te maken voor specifieke gevallen in de kliniek. En het leren van specifieke gevallen is precies waar de antropologie goed in is en een verschil kan maken.’

Pols zal niet alleen de methoden uit de antropologie inzetten om beter te begrijpen wat ‘goede zorg’ is, maar haar blik breder werpen. ‘Je ziet dat de academie een grote diversiteit aan methoden heeft. Soms is het zelfbeeld dat er maar één wetenschappelijk methode is naar de waarheid. Maar daarmee dreigen we uit het oog te verliezen dat verschillende methoden verschillende soorten kennis opleveren.’

Onderwijs

Een onderdeel van deze leerstoel is ook het vormgeven van onderwijs, zoals ethiekpractica aan medische studenten en veldwerkmethodieken in de zorg aan antropologiestudenten. ‘Mooi is om te zien dat er vanuit de geneeskunde steeds meer belangstelling komt voor die kwalitatieve manier van onderzoek doen en het willen weten wat er op de zorgwerkvloer gebeurt. Ik hoop studenten daar ook gevoelig voor te maken.’

Maatschappelijke missie

In haar leerstoel ziet Pols een belangrijke maatschappelijke missie. ‘We hebben nu allemaal oplossingen voor de zorg, maar vergeten vaak goed te kijken wat de problemen precies zijn. We nemen die zorg alsmaar de maat, maar daarmee missen we soms de kern van waar zorg over gaat.’ Volgens Pols moet het uitgangspunt niet zijn of het goedkoper kan, maar moeten we eerst bedenken welke zorg we eigenlijk willen. Dan kunnen we vervolgens kijken  wat we hiervoor over hebben en hoe we dat zo goed mogelijk kunnen organiseren. Om de praktijk hierin te versterken wil Pols ook kijken hoe straks de vertaling te maken van opgedane wetenschappelijke kennis naar de praktijk.

De leerstoel is per 1 september dit jaar ingegaan en loopt voor onbepaalde tijd.

Cross over festival voor Filosofie, Kunst en Wetenschap

Donderdag 29 juni 2023 organiseert Pols het crossover festival ‘Unexpected subjects’ in het kader van haar oratie. Het publiek maakt tijdens dit festival kennis met verschillende manieren waarop kunst, filosofie en sociale wetenschappen elkaar kunnen versterken om maatschappelijke en actuele problemen het hoofd te bieden. Het festival richt zich specifiek op ‘zorg’ en een inclusieve samenleving. Zo wordt er een indringende poëtische film getoond die visueel antropologe Anja Hiddinga maakte met zes dove performance kunstenaars, zijn er schilderijen en een brievenproject van antropologe Annelieke Driessen over het dagelijks leven met dementie en presenteert PhD onderzoeker Leonie Dronkert een sciencefiction film die zij samen met haar ‘‘onderzoeksubject’  Olof ten Have maakte. Vier musici en twee dansers onderzoeken de diverse thema’s door verschillende muziekstijlen en de ‘disciplines’ dans en muziek met elkaar te confronteren.