Ruim vijf jaar geleden bereikte de instroom van asielzoekers een piek in Nederland. Sindsdien heeft een groot aantal statushouders hun leven in Nederland opgebouwd. Ze hebben Nederland leren kennen als een gastvrij land waarin men vaak met open armen werd ontvangen. Maar statushouders hebben Nederland soms ook ervaren als een gesloten en afstandelijke samenleving, waarin het lastig was toegang te krijgen tot hechte sociale netwerken.

Kwalitatief onderzoek biedt nu inzicht in de wereld achter de cijfers over de sociaal-culturele positie van Syrische en Eritrese statushouders. Daaruit blijkt dat deze statushouders het lastig vinden goede toegang tot werk te vinden, de taal te beheersen en echte relaties met Nederlanders op te bouwen. De onderzoekers concluderen dat het voor een succesvolle sociaal-culturele integratie daarom van belang is dat de Nederlandse samenleving openingen en mogelijkheden biedt om volwaardig mee te doen. ‘Gunstige ervaringen ten aanzien van contacten met Nederlanders en Nederlandse instanties dragen bij aan de identificatie met Nederland en Nederlanders.’

De vrijheid in Nederland wordt sterk gewaardeerd

Syrische en Eritrese statushouders zien Nederland (net als veel andere migrantengroepen) als een veilig, vrij, goed georganiseerd, welvarend en tolerant land. Ze zijn positief over het maatschappelijk klimaat en voelen zich hier welkom. Ook stellen ze dat je hier, in tegenstelling tot het land van herkomst, kunt zeggen en zijn wat en wie je wil. Deze vrijheid wordt door statushouders sterk gewaardeerd. Syrische en Eritrese statushouders voelen zich meer verbonden met Nederland als ze de taal spreken, Nederlandse vrienden hebben, de Nederlandse nationaliteit krijgen en betaald werk hebben.

Echte relaties met Nederlanders opbouwen blijkt lastig

Tegelijkertijd vinden statushouders het lastig om echte relaties op te bouwen met Nederlanders en ervaren ze Nederlanders als gesloten en afstandelijk. Het beeld van de dichte deur van je buren is voor sommige respondenten typerend voor Nederlanders. Verbondenheid met en je thuis voelen in Nederland is een proces dat veel meer tijd kost dan men aanvankelijk dacht. Hierdoor raken sommigen ontmoedigd, voelen zich minder welkom en geaccepteerd en hun verbondenheid met Nederland(ers) wordt kleiner. Dat kan ook tot minder vertrouwen leiden dat zij en hun kinderen hier ooit echt geaccepteerd worden. Hierdoor kan men zich meer afsluiten van de Nederlandse samenleving en zich meer op de vertrouwde Syrische of Eritrese gemeenschap richten, bewust of onbewust.  

Voor jezelf leren opkomen

De kennismaking met de zogenaamde ik-cultuur in Nederland zorgt bij statushouders voor positieve reacties als het gaat om de persoonlijke vrijheid die ze kunnen genieten en de mogelijkheden om zich individueel te ontwikkelen. Ze constateren wel dat ze soms beter voor zichzelf moet opkomen (zichzelf moeten verkopen als dat nodig is) of beter in staat moeten zijn persoonlijke wensen en ambities expliciet te formuleren. Of bereid moeten zijn om over zichzelf te vertellen (Wat heb je dit weekend gedaan?). Dit verschil in omgangsvormen met de eigen cultuur kan op den duur belangrijke gevolgen hebben. In contacten met hulpverleners of toekomstige werkgevers kan een afwachtende houding bijvoorbeeld overkomen als desinteresse en er voor zorgen dat de statushouders niet goed geholpen of geselecteerd worden.

Over het onderzoek en rapport

Dit onderzoek en rapport maakt onderdeel uit van een meerjarige studie naar de positie en leefsituatie van statushouders die vanaf 2014 naar Nederland zijn gekomen. De studie heeft als doel te onderzoeken welke factoren relevant zijn voor de leefsituatie en integratie van statushouders en wat aandachtspunten en mogelijkheden voor het beleid zijn.

Floris Vermeulen, (2021), ‘Open armen en dichte deuren. Percepties van Syrische en Eritrese statushouders over hun sociaal-culturele positie in Nederland’ , Sociaal en Cultureel Planbureau, Den Haag