Van Weert en Van den Putte concluderen dat de overheid duidelijk, eerlijk en bemoedigend communiceerde op de persconferentie van 31 maart. Bij Van den Putte roepen de maatregelen wel ook weer vragen op, en Van Weert waarschuwt dat langere termijn gedrag moeilijk te beïnvloeden blijft. Ze delen hun visie op de overheidscommunicatie sinds de start van de crisis en roepen op de boodschappen zo concreet mogelijk te maken met weinig ruimte voor eigen interpretatie.

Julia van Weert: ‘Wees zo concreet mogelijk en laat geen ruimte voor ruis’

‘Drie weken geleden was deze crisis voor veel mensen nog een ver-van-mijn-bed-show, waarbij de overheid veel beroep deed op ons gezond verstand. Er werden zinnen gebruikt zoals ‘overweeg thuis te blijven’. Het probleem hiermee is dat dit gezonde verstand niet voor iedereen hetzelfde is. Het biedt ruimte voor interpretatie en brengt ruis met zich mee’. Gedragsregels moeten duidelijk en zo concreet mogelijk zijn. Een goed voorbeeld hiervan is de ‘houd anderhalve meter afstand’ in plaats van ‘houd afstand’ zoals aanvankelijk gecommuniceerd werd. Daarnaast is het goed om positief te communiceren en te laten zien wat adviezen praktisch betekenen voor het dagelijks leven.’

De hulp inroepen van communicatie- en gedragsexperts

Inmiddels is er een RIVM Corona Gedragsunit opgericht met een Wetenschappelijke adviesraad waar Van Weert deel van uit maakt. ‘Aanvankelijk werd de communicatie voornamelijk ingestoken vanuit de virologen. Maar de inhoud van een boodschap kan op veel verschillende manieren gebracht worden, die verschillende effecten kunnen hebben, en daarom is het belangrijk dat experts op het gebied van communicatie en gedragsverandering advies geven over de communicatie.’

Nu een stuk helderder en concreter

‘De persconferentie van gisteravond was een stuk helderder en concreter dan die van vorige week. De urgentie om vol te houden was er, maar ook positieve erkenning van onze cultuur van autonomie en verantwoordelijkheid, en waardering voor dat velen inmiddels het gewenste gedrag uitvoeren. Dat moedigt aan om door te gaan’.

Maar gedrag is moeilijk te beïnvloeden

Maar al doe je het als overheid goed en geef je concrete informatie, dit kan toch verstoord worden door de misinformatie die op social media rondgaat en door het feit dat gedrag moeilijk te beïnvloeden is.

‘Voor veel mensen is het moeilijk onderscheid te maken tussen de verschillende bronnen waar ze hun informatie vandaan halen’, stelt Van Weert. ‘Daarom is het belangrijk dat de websites van de rijksoverheid en bijvoorbeeld thuisarts.nl duidelijk en eenduidig zijn. En daarmee zijn we er nog niet. Want we kunnen het allemaal wel weten, maar ook daadwerkelijk doen blijft een grote stap. Kijk maar hoe moeilijk mensen het kunnen vinden om minder drinken of stoppen met roken vol te houden.’

Bas van den Putte: ‘Veel herhalen van de boodschappen via zoveel mogelijk kanalen is belangrijk’

‘Aan het begin van de crisis vond ik de overheid duidelijk communiceren, bijvoorbeeld over het aantal besmettingen én met reële, hanteerbare adviezen over wat je zelf kunt doen. Zo hielden we toch een gevoel van controle en dat vinden mensen prettig. Je zag dan ook dat onrust en paniek wegbleef en er was vol vertrouwen in het RIVM.’

Met het vorderen van de crisis kwamen meer vragen en zorgen

‘Toen de crisis verder vorderde zagen we meer vragen en zorgen opkomen over de maatregelen van de overheid en was het vanuit communicatief oogpunt soms wat veel en te weinig concreet. Bij die regel van anderhalve meter afstand voor thuisbezoek van drie mensen bijvoorbeeld vraag je je toch af hoe dat te doen in de gemiddelde Nederlandse huiskamer. Je moet daarom veel duidelijker maken wat de maatregelen praktisch betekenen en je als overheid niet alleen baseren op hoe het virus zich gedraagt, maar ook op hoe mensen zich gedragen.’

Gemengde gevoelens over de persconferentie van 31 maart

Over de persconferentie van 31 maart waarin verlenging van de maatregelen tot 28 april zijn aangekondigd heeft Van den Putte gemengde gevoelens.

‘Enerzijds heel duidelijk, eerlijk en reëel. Sterke punten zijn ook herhaling van punten en Nederland motiveren door het geven van complimenten. Anderzijds roepen de maatregelen ook weer vragen op. Het verschil tot 1 juni tussen bijeenkomsten met en zonder vergunning blijft heel raar. Alsof het Coronavirus zich daar iets van aantrekt. En waarom moet je thuisblijven als huisgenoten koorts hebben, behalve als je een vitaal beroep hebt. Mag je dan naar buiten om anderen met een vitaal beroep ook ziek te maken? Dat soort vragen geeft ruis en ruimte voor eigen interpretatie bij de burgers.: “als dit mag, mag ik vast ook wel…..”. Er zullen vast goede redenen voor deze maatregelen zijn, maar die worden niet uitgelegd.’

Leg uit hoe je adviezen concreet toepast

Van den Putte vindt het belangrijk om duidelijk uit te leggen hoe je adviezen concreet toepast in lastige situaties. ‘Dat kan met filmpjes over de praktische toepassing van de maatregelen die je dan samen met gewone mensen, BN’ers en influencers maakt. Maak jongeren duidelijk dat ze ook risico lopen, maar vooral ook een risico voor anderen zijn. Veel herhalen van deze boodschappen via zoveel mogelijk kanalen is belangrijk.’